Om te vermijden dat Beschaving en Barbarij van Philippe Wolfers in het bezit van een Japans verzamelaar zou raken, kocht de Koning Boudewijnstichting het in 2001 aan. Het werk staat niet alleen symbool voor de Belgische art nouveau, maar is ook een historisch document van onze vaderlandse geschiedenis.
Het werk is niet los te denken van de Wereldtentoonstelling van Brussel in 1897. Daarvoor werd in Tervuren een koloniale sectie ingericht. De expositie werd aangewend om de negatieve kritieken op het koloniale beleid bij de bevolking te pareren en om aan te tonen welke producten en bijbehorende welvaart Congo met zich meebracht. Uit dankbaarheid organiseerden de Belgische industriëlen op het einde van de tentoonstelling een groots feest ter ere van Edmond van Eetvelde, commissaris-generaal van de Onafhankelijke Kongostaat.
Philippe Wolfers kreeg de opdracht een prestigieus geschenk te maken: een documenthouder van Congolees ivoor ondersteund door 2 figuren. De ene figuur wit, de andere zwart, als uitbeelding van de 2 rassen die in de toekomst het Belgische stuk van de ‘Afrikaanse koraalstranden’ zouden delen. De kunstenaar verbeterde de opdracht door de 2 rassen allegorisch uit te beelden. De zwaan staat symbool voor de beschaving; de draak voor de barbarij. De zwaan en de draak strijden om de bescherming van de lelie, het symbool van zuiverheid en licht. Wolfers verbeeldde daarmee de toenmalige visie van de Belgen op het wingewest en op hun beschavende invloed.
Wolfers wist perfect gebruik te maken van de eigenheid van de materialen en was zowel een uitstekend kunstsmid als beeldhouwer. Hij was de enige die volledige slagtanden of stukken ervan gebruikte in een vorm die hun oorsprong duidelijk verraadde. Ivoor is heel broos en gevoelig voor weersomstandigheden. Het verwerken van ivoor in een metalen geraamte was dan ook een delicate operatie. Hij moest het ivoor immers ruimte laten om te bewegen. Op geen enkele plaats is het ivoor volledig aan het metaal bevestigd; zo kan het bewegen zonder te breken.
De allegorie en het geraamte van de documenthouder zijn van zilver. Wolfers gebruikte de glans van het zilver voor de zwaan die de blanke voorstelt, terwijl de draak een donker patina kreeg dat de zwarte voorstelt maar ook het sculpturale effect versterkt. Het patina is jammer genoeg bijna volledig verdwenen.
Op het perkament in de documenthouder stond een kaart van Congo en een tekst die de verschillende etappes beschreef in de strijd van de beschaving tegen de barbarij: de oprichting van de onafhankelijke Kongostaat, de medische dienst, plantages en een postdienst. Samen met de spoorweg die nog moest worden aangelegd, moest dit tot de ontwikkeling van de inheemse bevolking bijdragen. Daarnaast bevatte de documenthouder nog 2 rollen met de namen van alle intekenaars die financieel hadden bijgedragen tot het kunstwerk.
In de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis bekleedt dit sleutelwerk uit de art nouveau nu een ereplaats in de collectie van prestigieuze werken die in 1897 op verzoek van Leopold II werd aangelegd naar aanleiding van de Wereldtentoonstelling van Tervuren. Publicatie 'Philippe Wolfers. Beschaving en Barbarij.' Website Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis Meer info over het Erfgoedfonds
