Deze sublieme kom in Imari-porselein, met zilveren rococo monturen en het gegraveerde wapenschild van de familie Arenberg, is een uniek object. De Brusselse edelsmid Petrus Josephus Fonson maakte de kom – wellicht een sauskom – in 1760 voor de hertog van Arenberg. Het is een representatief en kwalitatief voorbeeld van de toepassing van de Franse rococostijl in de Oostenrijkse Nederlanden en getuigt van de invoer van porselein en de adellijke cultuur in de 18e eeuw. Dankzij de aankoop door de Koning Boudewijnstichting, via het Fonds Comte Thierry de Looz-Corswarem, is dit zeldzame stuk nu te zien in het DIVA museum in Antwerpen.
Toegankelijk voor het grote publiek
De Koning Boudewijnstichting kon dit uitzonderlijke werk aankopen dankzij het Fonds Comte Thierry de Looz-Corswarem. Dit Fonds heeft als doel de bescherming van ons Belgisch roerend cultureel erfgoed, en dit ten voordele van openbare collecties. In dat opzicht richt het Fonds zich op de aankoop van belangrijke meesterwerken of van werken en documenten die betekenisvol zijn voor de geschiedenis van België, uit de periode 1550-1850. Dankzij dit Fonds werd de sauskom in Imari-porselein in 2024 aangekocht en in bewaring gegeven aan het DIVA-museum in Antwerpen. Daar kan ook het grote publiek ervan genieten. In het DIVA museum treedt dit uitzonderlijk object in dialoog met porselein van Georg Christoph Lindemann (ca. 1735-1780) en zilver van Leonard Joseph Ferrier (*1726) en wordt de link gelegd met een kraantjeskan in Imari porselein die in het atelier van Marie-Jeanne Husson uit Oudenaarde in 1762 zilveren monturen kreeg. Ook deze kan werd aangekocht door het Fonds Comte Thierry de Looz-Corswarem, beheerd door de Koning Boudewijnstichting.
Een uniek voorbeeld van Imari gevat in zilver
Imari-porselein (Japan) met zilveren zetwerk is zeer zeldzaam, want dit vereist veel talent en expertise van de edelsmid, die zijn techniek moet aanpassen aan de bijzondere vorm van het porselein. Petrus Josephus Fonson (1713-1799) specialiseerde zich in het maken van zo’n monturen voor Chinees en Japans porselein.
Kom voor de familie Arenberg
De kom in Imariporselein (uit het eerste kwart van de 18e eeuw), rust op een ronde zilveren voet en heeft een zilveren bovenrand met twee handgrepen en schenkgeulen versierd met schelpmotieven en rocailles. Het unieke aan de kom - wellicht een sauskom - is dat ze in de hoogadellijke cultuur ingebed kan worden en specifiek gelieerd kan worden aan de familie Arenberg. Onder de schenkgeulen is immers het wapen van de familie Arenberg gegraveerd: drie gouden mispelbloemen op een rood veld. Het zilverwerk werd in 1760 in Brussel gekeurd en vervaardigd door hofedelsmid Petrus Josephus Fonson. Op de voet staan de initialen F.S. rond een dolfijn, de stadskeuren van Brussel (Sint-Michiel die de draak verslaat en de gekroonde leeuw) en de datum (60). Vermoedelijk werd de kom aangekocht door Charles-Marie-Raymond d’Arenberg (1721-1778), zoon van Léopold Philippe d'Arenberg (1690-1754) en Marie-Françoise Pignatelli (1696-1766), en echtgenoot van Louise-Marguerite de la Marck-Schleiden (1730-1820).
Rococo in de Zuidelijke Nederlanden
De kom illustreert goed de kwaliteitsvolle assimilatie van het Franse rococo in de Oostenrijkse Nederlanden. Het stijlvolle motief met bladeren, chrysanten en takken van pruimelaars van het blauwe, rode en goudkleurige Imari-porselein versmelt als het ware met het zetwerk in geciseleerd zilver.
Petrus Josephus Fonson
Petrus Josephus Fonson komt uit een familie van beeldhouwers en edelsmeden in Bergen. In 1739-1740 vervolmaakt hij zich in Brussel als edelsmid bij Lambert Millé, een van de getalenteerde vertegenwoordigers van de rococo in de Zuidelijke Nederlanden. Dankzij de gravures die in die periode in het atelier van Millé circuleren, kent en interpreteert Fonson de modellen waar het Franse hof zo van houdt. De tafelkunst wordt tot het uiterste van verfijning gedreven en de rococostijl, gekenmerkt door de fantasie van gekrulde lijnen en voluten met schelpen, leent zich hier perfect voor. In 1745 werd Fonson in Brussel als edelsmid erkend. Al snel genoot hij een uitstekende reputatie in de aristocratische kringen.
Prestigieus clientèle
De Verlichting is de periode van raffinement, de ontwikkeling van de handel door de grote scheepvaartmaatschappijen met de kolonies (waarvan ze nieuwe producten meebrengen, zoals porselein, zijde en thee), de smaak van exotisme en nieuwe opdrachten. Zo bestelt de hertog van Arenberg, algemeen kapitein van Henegouwen en maarschalk van Oostenrijk, in 1748 onder meer bestek, een vleesschotel en zilveren borden bij Fonson. De edelsmid beheerst de kunst van zilveren zetwerk op porselein uit Japan en China als geen ander. In 1755 maakt hij voor Karel van Lotharingen, algemeen gouverneur van de Oostenrijkse Nederlanden in Brussel, een paar porseleinen sauskommen en tafelzilver met monturen, die tentoongesteld zijn in het Kunsthistorisches Museum in Wenen.
