Twee fragmenten van het retabel 'Opdracht van Maria in de tempel'

De twee fragmenten van dit retabel werden verworven door het Fonds Léon Courtin-Marcelle Bouché. Ze kunnen in verband worden gebracht met de Opdracht van Maria in de tempel van de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België in Brussel en zijn daar ook in bewaring gegeven. Ze zijn zowel vanuit historisch als iconografisch standpunt van bijzonder belang voor deze collectie. Tot ze in 2015 te koop werden aangeboden, was hun bestaan onbekend.

De fragmenten zijn afkomstig van hetzelfde retabel dat werd gedemonteerd en bijgesneden. Het middenpaneel kon tot nog toe niet worden gelokaliseerd. De Opdracht van Maria in de tempel kon als een puzzel gedeeltelijk worden gereconstrueerd. De anonieme schilder van het werk kreeg de naam Meester van het Gezicht op Sint-Goedele. Hij was op het einde van de 15e eeuw actief in Brussel in de omgeving van Rogier van der Weyden. Hij had de leiding over een belangrijk atelier dat talrijke beschilderde zijpanelen leverde voor retabels met een gesculpteerd middenpaneel. Brussel was in de 15e eeuw vermaard voor dit type retabels dat in heel Europa werd geëxporteerd.

Op de keerzijde van één van beide verworven fragmenten zien we de H. Ursula en op de voorzijde het rechtergedeelte van de Opdracht. Op de keerzijde van het andere fragment is de H. Simon Stock afgebeeld en op de voorzijde de Visitatie.

De geschiedenis van het oorspronkelijke retabel, waarvan dus enkel fragmenten bekend zijn, bevat nog veel mysteries. Ongetwijfeld was het oorspronkelijke werk een triptiek met op het centrale paneel een voorstelling van de Annunciatie. Deze episode van het leven van Maria speelt zich af tussen de Opdracht in de tempel en de Visitatie. Het is echter ook mogelijk dat de fragmenten afkomstig zijn van een groter werk, gezien de voorliefde van de Brusselse schilders uit die tijd voor grote verhalende cycli. Retabels waren het grootste deel van de tijd gesloten en dus waren de buitenkanten meer onderhevig aan beschadiging dan de binnenkanten. Dit is spijtig genoeg ook het geval voor de afbeelding van de H. Simon Stock die uit de handen van Maria het scapulier ontvangt. Door restauratie kan dit paneel, dat op iconografisch vlak een zeldzaamheid is, gered worden. Voor zover bekend is het de eerste voorstelling van Simon Stock – die overste was van de Karmelorde – in de Vlaamse schilderkunst van de 15e eeuw. In de 16e en 17e eeuw werd dit een erg gangbaar iconografisch thema.

Meer info over het Fonds Léon Courtin-Marcelle Bouché