Deze beker in de vorm van een uil – het oudste bekende Antwerpse model in kokosnoot – verrast door zijn technische meesterschap. Dit was ongetwijfeld een van de pronkstukken van een kunstverzameling of van een rariteitenkabinet. Het is een topstuk uit de Gouden Eeuw en vertelt heel wat over het leven van die tijd. Het verwijst naar de toenmalige rijkdom, het floreren van de Antwerpse haven, de import van exotische producten en het ambacht van kwaliteitsvol zilverwerk. Voortaan kan dit meesterwerk bewonderd worden in het DIVA in Antwerpen.
Antwerpse meester
Naast het meesterteken van de edelsmid – een pelikaan – en de jaartallen 1548-1549 vinden we het gekende handje terug op het werk. Dat verwijst naar de Antwerpse legende van Brabo die de hand van de reus Antigoon afhakte en weggooide in de Schelde. Hoewel we de naam van de kunstenaar niet kennen, weten we dus wel met zekerheid dat deze uilenbeker uit Antwerpen komt. Het opschrift “Als alle fogels sin thoe neste, so is min flige beste” (als alle vogels in hun nesten slapen, vlieg ik het best) verwijst naar oude Duitse en Nederlandse liedboeken. In het lied betuigt de uil zijn liefde voor de nachtegaal.
Sierbeker of drinkbeker
Tijdens de Renaissance waren bekers in de vorm van dieren in de Nederlanden en de Germaanse gebieden zowel sier- als gebruiksvoorwerpen. Ze werden verzameld door liefhebbers van exotische objecten en kwamen als curiosa in een kunstkabinet of op een buffetkast terecht. Bij speciale gelegenheden werden ze soms ook als drinkbeker gebruikt. De zilveren kop kon losgeschroefd worden en de vloeistof werd in het lichaam van de vogel gegoten. Of er ooit echt uit het Antwerps Uiltje werd gedronken, is niet zeker. Volgens een andere denkpiste moeten we de herkomst van het Antwerps Uiltje in het gildewezen zoeken. Er zijn referenties teruggevonden die verwijzen naar een uiltje in de Antwerpse kolveniersgilde omstreeks 1561. Het zou kunnen dat ze de drinkbeker bovenhaalden tijdens bijzondere gelegenheden.
Dierensymboliek
De afbeelding van dieren had doorgaans een symbolische connotatie. Bij de uil is die echter minder duidelijk. Hij kan worden beschouwd als symbool van de wijsheid (attribuut van Athena), maar hij kan ook in verband worden gebracht met gulzigheid en dwaasheid, met de jacht of met de erotische connotatie waarmee de nachtvogel ook wordt geassocieerd.
Publicatie 'Het Antwerps uiltje'
Website DIVA - Museum voor Edelsmeedkunst, Juwelen en Diamant Antwerpen
Meer info over het Erfgoedfonds
