Buste van Karel van Lotharingen

Lange tijd was deze sculptuur enkel bekend uit de literatuur. Tot ze plots opdook op een veiling van de collectie van Maréchal Berthier, Prince de Wagram, bij Sotheby’s in Parijs. Daar kon het Erfgoedfonds van de Koning Boudewijnstichting ze verwerven. Deze aankoop is zowel historisch als kunsthistorisch een bijzondere aanwinst voor het Belgische erfgoed. Het betreft een van de zeldzaam bewaard gebleven profane werken van Philippus Alexander Franciscus Nijs (1724-1805). Hoewel Nijs niet zo bekend is, realiseerde hij wel enkele zeer hoogstaande werken zoals de terracotta van St Petrus die zich in het Antwerpse Museum Mayer van den Bergh bevindt. Dit beeldje stelt Karel Alexander van Lotharingen voor, gouverneur-generaal van de Oostenrijkse Nederlanden tussen 1741 en 1780. Het kan gezien worden als een typisch ‘Habsburgs’ object dat zich inschrijft binnen de traditie van de heersersportretten die een plaats kregen in hun Kunstkammer-verzamelingen. Aan het Habsburgse hof was het de gewoonte om portretten weer te geven als verfijnde hanteerbare verzamelobjecten, en zo indruk te maken op heersers van andere huizen – of hun ambassadeurs - die op bezoek kwamen. Aangezien er van dit soort beeldjes slechts weinig bewaard zijn, was het Fonds eens te meer geïnteresseerd om dit werk aan te kopen. Bovendien betekende deze opdracht een sleutelmoment in de carrière van de kunstenaar. Want toen Karel Alexander van Lotharingen in 1759 een bezoek aan het Waasland bracht, en meer bepaald aan Temse, de geboortestad van de kunstenaar, kende hij hem de titel van koninklijk beeldhouwer toe. Philippus Nijs voegde de titel prompt aan zijn handtekening toe, en bracht hem ook in vergulde letters aan boven zijn deur. Karel van Lotharingen bewoonde als gouverneur-generaal van de Oostenrijkse Nederlanden het paleis op de Kunstberg in Brussel. Van daaruit oefende hij samen met zijn ministers Karl Johann von Coblenzl en Wenzel Anton Von Kaunitz een grote invloed uit op de intellectuele en artistieke ontwikkeling van de regio. Vooral voor de toegepaste kunsten koesterde Van Lotharingen een grote passie. Desondanks zijn er slechts weinig portretten van Karel van Lotharingen bekend. Dat maakt deze palmhouten buste vanzelfsprekend eens zo waardevol.