Ontwerptekening ‘Het Laatste Avondmaal’

Op vraag van de kerkfabriek van de Mechelse ‘Lieve-Vrouweparochie’ kocht het Fonds Léon Courtin-Marcelle Bouché, dat beheerd wordt door de Koning Boudewijnstichting, de ontwerptekening van het altaarschilderij ‘Het Laatste Avondmaal’ van Jan Erasmus Quellinus (1634-1715). Zo kon de tekening na vier eeuwen terugkeren naar haar oorspronkelijke plaats. Het werk – dat niet permanent blootgesteld mag worden aan licht – wordt afwisselend in de kerk getoond en in het Museum Hof van Busleyden bewaard in de beste omstandigheden.

Een kostbaar werk

Voor de kerkfabriek van de Mechelse ‘Lieve-Vrouweparochie’, de eigenaar van de Onze-Lieve-Vrouw-over-de-Dijlekerk in Mechelen, was de aankoop van dit onschatbare werk cruciaal. Gelukkig kon ze daarvoor rekenen op het Fonds Léon Courtin-Marcelle Bouché. Haar eigen middelen waren op het moment van de verkoop van de tekening nl. bestemd voor de restauratie van het altaarschilderij zelf. Dankzij de aankoop kon de tekening terugkeren naar haar oorspronkelijke plaats en blijft dit werk van de Antwerpse kunstenaar Jan Erasmus Quellinus voor iedereen bewaard. De mogelijkheid om de ontwerptekening en het uiteindelijke schilderij met elkaar te vergelijken biedt een unieke kans om het creatieve proces van deze meester van de Vlaamse Barokke schilderkunst te bestuderen.

De eerste aanzet

Dit werk van de Antwerpse kunstenaar Jan Erasmus Quellinus is de volledig afgewerkte schets van het altaarschilderij van de Onze-Lieve-Vrouw-over-de-Dijlekerk in Mechelen. Vóór de uiteindelijke uitvoering in groot formaat moesten de opdrachtgevers het werk en het onderwerp namelijk eerst goedkeuren. Het betreft hier een uiterst gedetailleerde ontwerptekening in lavis, pen, krijt en potlood op papier.

Het Laatste Avondmaal

Het thema van het werk is het laatste avondmaal, zoals beschreven in de Bijbel. Christus zit aan tafel, in het gezelschap van Sint-Jan, Sint-Pieter en de overige tien apostelen. Ook Judas staat erop, als enige in de schaduw. In zijn linkerhand houdt hij een beurs met 30 zilverstukken vast, symbool voor zijn verraad. Het tafereel, weergegeven in kikvorsperspectief, wordt omgeven door een antiek en imposant architecturaal decor, waarin je de Italiaanse invloed herkent. Het zeer goed bewaarde werk is ook gesigneerd en gedateerd op een van de steunpunten van de trap: J Quellinus Pict. A. Cub. Caes. Ma.tis. F. A° 1689. (wat verwijst naar Jan Quellinus Schilder aan de Kamer van zijne Keizerlijke Majesteit).

Schilder Jan Erasmus Quellinus

Jan Erasmus Quellinus is geboren in Antwerpen in 1634. Hij treedt als kunstschilder in de voetsporen van zijn vader. Van 1655 tot 1660 woont hij in Italië. Hij ontdekt er de Venetiaanse schilderkunst, onder meer van zijn grote voorbeeld Paolo Veronese. En dat is voelbaar in zijn werk. De verschillende iconografische elementen, de architectuur in trompe-l’oeil, de compositie en de gestiek van de personages in de ontwerptekening ‘Het Laatste Avondmaal’ doen denken aan de typisch Venetiaanse schilderkunst van de 16e eeuw. Quellinus wordt beschouwd als een van de meesters van de Vlaamse barokke schilderkunst. Hij was hofschilder van keizer Leopold I en de Habsburgers in Wenen en overleed in Mechelen in 1715.

Behoud van ons erfgoed

Het Fonds Léon Courtin-Marcelle Bouché wil het Belgische erfgoed veiligstellen via de aankoop, restauratie, publicatie en valorisatie van Belgische kunstwerken van alle tijden, met uitzondering van hedendaagse kunst. Dankzij de tussenkomst van het Fonds wordt de ontwerptekening van Jan Erasmus Quellinus afwisselend in de kerk tentoongesteld en in het Museum Hof van Busleyden bewaard. Dit om de optimale bewaarcondities te kunnen waarborgen.