De apostel Mattheüs

Het Erfgoedfonds kreeg een absoluut topstuk geschonken van de hand van Anthony van Dyck (1599-1641): een portret van de apostel Mattheüs. Tijdens zijn eerste Antwerpse periode schilderde Van Dyck een reeks apostelen, waarvan dit het enige werk is dat in België bewaard bleef.

De directe inspiratie voor zijn apostelen vond de jonge Van Dyck wellicht bij Rubens. Rubens had reeds omstreeks 1610 een serie apostelen voor de hertog van Lerma gemaakt. In het atelier van zijn mentor moet de jonge Van Dyck Rubens’ voorbeelden hebben gezien en het zijn deze modellen die hem tot het maken van apostelseries moeten hebben verleid.

Aangenomen wordt dat Van Dyck zijn apostelen tussen 1618 en 1620 heeft geschilderd. De stijl sluit aan bij zijn werken uit de zogenaamde eerste Antwerpse periode. Van Dyck modelleerde de figuur met vloeiende penseelstreken, zodat een gelijkmatig verfoppervlak ontstond, waarin slechts hier en daar een duidelijke toets is waar te nemen, met name in de haren en de mantel. Vervolgens bracht hij met een brede en bijzonder pasteuze penseelstreek de hoogsels aan: dit impasto is heel goed te zien op de hand van de apostel en zijn gezicht. Het meest opvallend zijn echter de vette streken witte verf op Mattheüs’ wit hemd en langs zijn hellebaard.

De apostel Mattheüs van de Koning Boudewijnstichting behoort tot de zogenaamde ‘Böhlerreeks’, genoemd naar de Duitse kunsthandelaar Julius Böhler die de serie omstreeks 1914 verwierf uit een Italiaanse privé-verzameling. Böhler verkocht de serie aan verschillende particulieren en musea. Deze krachtige en tegelijkertijd contemplatieve mannenfiguur is het enige voorbeeld van een Van Dyck-apostel in België. Het belang van dit werk kan dan ook nauwelijks worden overschat.

Auteur: Ben van Beneden