Kaart van Utopia

De Antwerpse cartograaf Abraham Ortelius maakte de ‘Utopia’-kaart in 1595-1596 op basis van het boek ‘Utopia’ van de humanist Thomas More. Ze werd in twaalf exemplaren gedrukt in Antwerpen. Op heden is wereldwijd nog slechts één exemplaar bekend, de kaart die aangekocht werd door de Koning Boudewijnstichting en zo kon terugkeren naar het museum Plantin-Moretus in Antwerpen.

Omwille van haar unieke karakter verwierf de kaart een iconische status. Ze is een sterke visuele getuige van de vroegmoderne gedachte. Ortelius baseerde zich voor het ontwerp van zijn kaart op de aanwijzingen in het beroemde boek van de Engelse advocaat en staatsman Thomas More (1477-1535). Dat boek schreef More voor een groot deel in Antwerpen toen hij daar in 1515 op diplomatieke missie verbleef. In deze bijtende satire op het Engeland en Europa van zijn tijd, beschrijft de humanist het ideale, denkbeeldige eiland Utopia, dat uitsluitend geregeerd wordt door de rede. Egoïsme is er gebannen. Wanneer More zijn boek over de ideale maatschappij in 1516 uitbrengt, betekent dat een kentering in de visie waarop een maatschappij moet worden georganiseerd. Daardoor is het het meest invloedrijke boek dat ooit in de Nederlanden werd uitgegeven. Het vormde de start van het modernisme.

Abraham Ortelius (1527-1598) begon zijn loopbaan als inkleurder maar ontwikkelde zich daarna tot cartograaf en humanist en werd een van de grote auteurs verbonden aan de drukkerij Plantin-Moretus. Daar werd het overgrote deel van zijn atlassen gedrukt.

De Koning Boudewijnstichting kon de kaart van een Nederlandse verzamelaar aankopen dankzij de middelen van het Fonds Charles Vreeken. Dat Fonds heeft als doelstelling om de collecties van Belgische musea te verrijken met topstukken uit ons Belgisch erfgoed.

De kaart was eerder sporadisch te zien, maar is nu dus voor iedereen toegankelijk in het Museum Plantin-Moretus, in de stad waar hij zoveel eeuwen geleden gedrukt werd.